Rośnie produkcja drewna modyfikowanego termicznie, zgodnie ze standardami Międzynarodowego Stowarzyszenia ThermoWood, którego członkiem w gronie 16 producentów z 8 krajów jest Tartak Stefan z Włoszakowic.
W latach 2001-2018 produkcja termodrewna wyniosła łącznie 1 815 113 m3. Jest jednak pewne, że w kolejnych prawie dwudziestu latach będzie znacząco wyższa, albowiem w latach 2001-2010 produkcja roczna rosła stopniowo z poziomu 18 799 m3 do 93 734 m3. Ale już w 2011 r. wyniosła 115 394 m3, a w 2018 r. – 209 111 m3. Udział termodrewna w rynku nie jest zatem wielce znaczący na światowym rynku drewna.
– Ale stale wzrasta, jak nas informuje Międzynarodowe Stowarzyszenie ThermoWood z siedzibą w Finlandii, którego od kilku lat jesteśmy członkiem – mówi Piotr Cieślak, współwłaściciel Tartaku Stefan we Włoszakowicach (woj. wielkopolskie). – Jesteśmy największym krajowym producentem drewna termomodyfikowanego i też obserwujemy rosnące zapotrzebowanie, szczególnie zagranicznych klientów, na drewno bardziej odporne zarówno na czynniki biologiczne, takie jak pleśń czy grzyb, jak i na niszczące działanie wody. Wzrosty produkcji spowodowane są także szerszym opanowaniem technologii zmiany właściwości różnych gatunków drewna w wyniku procesów oddziaływania na surowiec wysoką temperaturą i parą wodną. Kiedyś termomodyfikacji poddawaliśmy głównie tarcicę sosnową i jesionową, a teraz modyfikujemy bardzo dużo tarcicy świerkowej i podejmujemy próby z innymi gatunkami, także z egzotykami.
Dominuje tarcica sosnowa
Jest to tendencja światowa, albowiem z dorocznego raportu International ThermoWood Association wynika, że oprócz sosny, świerku i jesionu, których łączny udział sięga 90 proc., wykorzystuje się w niewielkim stopniu brzozę, natomiast prawie 10-proc. jest obecnie udział „innych” gatunków drewna, w tym także egzotycznego. Zdecydowanie najwięcej modyfikuje się tarcicy sosnowej
– 46-proc. udział i świerku – 43-proc. udział.
– Natomiast zastosowania są ciągle te same – mówi Piotr Cieślak. – Są to zastosowania zewnętrzne, czyli materiały na różnorodne okładziny zewnętrzne i tarasy, oraz wewnętrzne, na różne produkty meblowe i wykończenia wnętrz. Część światowych producentów, tak jak my, koncentruje się na wyrobie modyfikowanej tarcicy, przekazywanej producentom wyrobów z przetwarzanej tarcicy, ale są producenci angażujący się w pogłębiony przerób.
Polska firma swego czasu podjęła próbę produkcji deski podłogowej, parkietu, listew i półfabrykatów dla meblarstwa, ale z czasem skoncentrowała się wyłącznie na procesie termicznej modyfikacji i jest dzisiaj w grupie średniej wielkości producentów w Europie.
– Jesteśmy zadowoleni z roli poddostawców dla producentów, którzy zajmują się dalszym przerobem – mówi współwłaściciel. – Koncentrujemy się na rozwijaniu technologii procesu, bo idea technologii jest ciągle taka sama, ale na pewno przez minione lata udało się ją udoskonalić. Na całym świecie wiele się w tym zakresie zmieniło, więc staramy się dotrzymać kroku trendom.
Z analiz Międzynarodowego Stowarzyszenia ThermoWood wynika, że pod względem stopnia przetworzenia sytuacja jest od wielu lat stabilna. Około 63-65 proc. modyfikowanego drewna zużywane jest w postaci podstawowej, a średnio 35 proc. podlega dalszemu przetworzeniu. Tylko w 2002 r. proporcje była takie same. Później przetworzenie wahało się w zakresie 38-46 proc.
Dominuje Finlandia
Technologia termicznej modyfikacji drewna zrodziła się w Finlandii i przez wiele lat był to światowy lider, z 42-proc. udziałem w produkcji w 2001 r. Dzisiaj pozycja rynkowa tego kraju, jako producenta modyfikowanego drewna, znacząco zmalała, do około 3-proc. udziału w 2018 r. Głównie za sprawą kilku znaczących producentów z obszaru Unii Europejskiej, którzy w tymże okresie zwiększyli swój rynkowy udział z 55 do 78 proc. Prawie analogiczny wzrost pozycji rynkowej odnotowali producenci z innych krajów i kontynentów, gdyż ich udział przez te lata wzrósł z 3 do 19 proc.
W 2000 r. zostało założone w Finlandii Międzynarodowe Stowarzyszenie ThermoWood. To bardzo elitarna organizacja, skupiająca obecnie szesnastu członków z ośmiu krajów. Od paru lat jest w tym gronie także Tartak Stefan.
– Droga do członkostwa w tej organizacji nie jest ani prosta, ani szybka – tłumaczy Jarosław Cieślak, drugi współwłaściciel firmy. – Żeby zostać członkiem, trzeba było się trochę namęczyć, przejść wszystkie audyty i dokonać statutowych wpłat. Dopiero gdy zostaliśmy certyfikowani przez fińską organizację i uzyskaliśmy właściwy certyfikat, mogliśmy zostać członkiem tej międzynarodowej, najbardziej prestiżowej organizacji producentów drewna termowanego, skupiającej firmy z całego świata. Mamy prawo używać na naszych produktach zastrzeżonego znaku towarowego ThermoWood®, co otwiera nam drogę do znaczących nabywców i zapewnia zaufanie na różnych rynkach światowych, jako producenta produktów drzewnych wytwarzanych w procesie opracowanym w Finlandii. Tylko członkowie Międzynarodowego Stowarzyszenia ThermoWood mają prawo używać słowa ThermoWood na określenie drewna modyfikowanego termicznie. Logotyp ITWA jest oficjalnym znakiem kontroli jakości tego stowarzyszenia. Dzięki tej przynależności eksportujemy na takie egzotyczne rynki, jak Indie, Turcja, kiedyś Iran, a dzisiaj otrzymujemy zapytania z Ameryki Północnej. Przynależność do ITWA na pewno ułatwia nam kontakty ze światem, pozwala na udział w specjalistycznych konferencjach, bo jednak na rynki zagraniczne wysyłamy jeszcze wciąż więcej produktów niż do krajowych nabywców, choć rośnie przekonanie projektantów i architektów do drewna modyfikowanego.
Wytrzymałość i ekologiczność
Dotąd Chiny były największym odbiorcą drewna amerykańskiego liściastego i producentem drewna termomodyfikowanego. W tym roku sytuacja się zmieniła, ale wszyscy liczą na szybki powrót dotychczasowej sytuacji. Bo wykorzystanie modyfikowanego drewna stale rośnie, a celem stowarzyszenia jest wzmocnienie pozycji produktów ze znakiem ThermoWood.
– Produkty ThermoWood doskonale nadają się do zastosowań nieuzależnionych od warunków pogodowych – zapewnia stowarzyszenie. – Są trwałe, stabilne i jest to naturalny wybór dla wymagań nowoczesnej architektury z drewna. Różnorodna kolorystyka, stabilność wymiarowa i nieżywiczność materiału sprawiają, że produkty z termodrewna są również pożądane do dekoracji wnętrz. Termodrewno dzięki bardzo dużej odporności na wodę może być stosowane na takich powierzchniach, które mają częsty kontakt z cieczami, np. deszczem oraz z dużą wilgotnością. Świetnie sprawdza się jako elewacja, zarówno zewnętrzna, jak i wewnętrzna, znajduje zastosowanie na tarasach, w kuchniach, w łazienkach, a także w saunach. Termodrewno wykorzystuje się również w produkcji wysokiej jakości mebli ogrodowych, obudów basenów czy pomostów.
– Ekologiczność naszego produktu nie jest kwestionowana – zapewnia Piotr Cieślak. – W trakcie obróbki termicznej cukry, które znajdują się w drewnie, ulegają krystalizacji, a to z kolei sprawia, że stają się „niewidoczne” dla niekorzystnych grzybów. Usuwa się w tym procesie także substancje lotne, celulozę, z gatunków iglastych żywicę, które powodują zadymienie. Drewno po modyfikacji pali się, ale jest mniejsze zadymienie. Przez to jest
bezpieczniejsze w momencie ewakuacji.
Generalnie warto wybrać termodrewno, gdyż obróbka cieplna w zakresie 160-
-215°C powoduje niepowtarzalny kolor, przypominając drewno egzotyczne. Wykazuje niezwykle dużą odporność i trwałość, jest również odporne na wiele czynników atmosferycznych, jest przyjazne dla środowiska i dla alergików. Podczas jego obróbki nie stosuje się żadnych substancji chemicznych, więc nie uczula. Ponadto, jest doskonałym izolatorem ciepła. Deski poddane obróbce termicznej wykazują zdolność do znakomitej izolacji ciepła, znacznie wyższej w porównaniu do klasycznego drewna. Ponadto, nie nagrzewa się, zatem nawet w najgorętsze dni można po nim spacerować.
Tylko dwie klasy
Istnieją dwie klasy obróbki cieplnej. Gatunki drewna iglastego i liściastego mają osobną klasyfikację, ponieważ ich właściwości wyraźnie się różnią.
Oryginalny ThermoWood posiada dwie standardowe klasy obróbki, Thermo-S i Thermo-D. Posiadanie więcej niż dwóch klas nie jest rozsądne, ponieważ właściwości drewna zmieniają się powoli na początku wraz ze wzrostem temperatury. Gdy temperatura obróbki przekroczy 200°C, właściwości zmieniają się szybko. Stworzenie więcej niż dwóch klas wygenerowałoby ryzyko mieszania właściwości różnych klas.
Litera „S” w Thermo-S oznacza stabilność, a litera „D” w Thermo-D oznacza trwałość. Obecnie tylko 12 proc. produkcji wytwarzane jest zgodnie z zasadami dla Thermo-S, a reszta – spełnia standardy Thermo-D. Różnią się one głównie temperaturą obróbki.
Jakość w pełni kontrolowana
Niestety, i w tej dziedzinie odnotowuje się bezprawne użycie słowa ThermoWood w sprzedaży drewna modyfikowanego termicznie. Oferowane są produkty niespełniające technicznych warunków opublikowanych przez Międzynarodowe Stowarzyszenie ThermoWood. Oryginalne produkty ThermoWood są produkowane w ramach niezależnego systemu kontroli jakości, kontrolowanego przez akredytowaną jednostkę notyfikowaną. Klasyfikacja produktów ThermoWood klasy Thermo-S i Thermo-D jest również kopiowana przez niektóre firmy niebędące członkami.
Zarejestrowany znak towarowy ThermoWood® jest potwierdzony decyzją Urzędu Harmonizacji Rynku Wewnętrznego na obszar UE, ale jako znak towarowy jest zarejestrowany również w Szwajcarii, Turcji, Japonii, Chinach, USA, Kanadzie, Rosji, Iranie, Australii i Nowej Zelandii. Tylko firmy członkowskie Międzynarodowego Stowarzyszenia ThermoWood mają prawo do używania tych zarejestrowanych znaków towarowych.
Kontrola jakości produkcji ThermoWood® została opracowana we współpracy z laboratoriami badawczymi, firmami członkowskimi i Finotrol Oy, który jest również zewnętrznym audytorem systemu kontroli jakości i wydaje prawo do używania znaku certyfikacji FC. Członkowie, którzy mają prawo do używania znaku kontrolnego FC z produktem ThermoWood®, mają również prawo do używania pieczęci jakości Międzynarodowego Stowarzyszenia ThermoWood.
Wszystkie warunki spełnia Tartak Stefan, więc jego logo: „Thermo-Drewno Tartak Stefan” znajduje się na liście 16 światowych producentów drewna modyfikowanego, obok takich firm, jak fińskie Ekosampo Oy, Suomen Lämpöpuu Oy i HJT-Holz Oy, japońskie Koshii, Scottwood, HeatWood, LDCWood, Oy Lunawood czy portugalski Palser i kanadyjska Korporacja Scottywood i tureckie Tantimber i Novawood.
~tekst i fot. Janusz Bekas
