28 Ekonomia i rynek marzec 2024 EPAL digitalizuje otwartą pulę palet s. 30 | Jaką przyszłość ma drewno? s. 31 Zatory płatnicze to powszechny problem polskich przedsiębiorstw. Powstają one, gdy firma nie otrzymuje płatności na czas, przez co nie jest w stanie regulować własnych zobowiązań. Zgodnie z danymi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), problem nieterminowych płatności dotyczy od 80 do nawet 90 proc. przedsiębiorców, ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich firm. Zatory płatnicze występują w niemal każdej branży, także obróbki drewna i produkcji mebli. – Są branże, gdzie długie terminy płatności są standardem – uważa Jakub Gwiazdowski, Head of Partnership & Relations w Transcash.eu. – Dla połowy badanych płatności po terminie to codzienność. Przedsiębiorcy określają je jako występujące często lub bardzo często. Równocześnie, co symptomatyczne, 54 proc. wystawia faktury z terminem płatności wynoszącym ok. 60 dni. Niektórzy przedsiębiorcy narzucają długie terminy płatności i zwlekają z zapłatą, bo wiedzą, że współpraca z nimi bywa kluczowa dla przetrwania podwykonawców. Ci więc nie decydują się na windykację z obawy o utratę dalszych zleceń. Dwie nowelizacje Bezkarność przedsiębiorców stosujących takie praktyki miała ukrócić Ustawa z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Ale dopiero w 2020 r. zyskała kształt, który umożliwił skuteczne wyciąganie konsekwencji od przedsiębiorstw notorycznie zalegających z płatnościami. Na jej mocy prezes UOKiK może nakładać kary na przedsiębiorstwa generujące zatory płatnicze. W 2022 r. w sumie 32 firmy otrzymały wezwania do zapłaty kar o łącznej wartości 11 mln zł, wobec zaledwie 1,5 mln w 2021 roku. Kolejna nowelizacja ustawy antyzatorowej została uchwalona z końcem 2022 r. – pierwsze zapisy nowelizacji weszły w życie jeszcze w grudniu, a ostatnie z końcem stycznia 2023 roku. Miniony rok był zatem testem skuteczności nowych przepisów o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Efekty nowelizacji Zapytaliśmy Jakuba Gwiazdowskiego, czy nowelizacja wspomnianej ustawy ukróciła bezkarność największych dłużników i zabezpiecza interesy sektora MŚP, które na zatorach tracą najwięcej? – Za miarę skuteczności nowych przepisów o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych można uznać podsumowanie działań UOKiK w tym zakresie w 2023 r. – odpowiada ekspert. – Pod kątem liczby wydanych decyzji nie nastąpił wyraźny wzrost, ponieważ w 2022 r. wydano ich 32, a w 2023 r. – 39. Znacząco natomiast wzrosła liczba kar. W 2022 r. tylko 13 postępowań zakończyło się ich nałożeniem, natomiast w 2023 kary otrzymało aż 26 z 39 podmiotów badanych przez UOKiK. W pozostałych wypadkach doszło do opóźnień albo inne czynniki zadecydowały o odstąpieniu od jej nałożenia. Najwyższą karę, w wysokości blisko 7,5 mln zł, otrzymała fabryka samochodów FCA Poland. Najniższe oscylowały wokół kwoty 150 000 zł. Zgodnie z założeniami nowelizacji, kary otrzymały duże podmioty, które zalegały z płatnościami co najmniej trzy miesiące. Wszczęcie procedury karnej jest możliwe, gdy zaległości w tym okresie wyniosą co najmniej 2 mln zł. Nowelizacja ustawy miała ułatwić i przyspieszyć ich nakładanie, a statystyki sugerują poprawę w tym zakresie względem 2022 roku. Seryjni dłużnicy w tarapatach Nadal obowiązuje zasada, iż strony powinny ustalać termin zapłaty nie dłuższy niż 30 dni. Zgodnie z art. 5 ustawy, jeżeli umowa przewiduje termin dłuższy niż 30 dni, wówczas wierzyciel po upływie 30 dni od dnia spełnienia świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie. w ogóle, jak i o spłacone z opóźnieniem. Wspomniane 2 mln zł to suma wszystkich niespełnionych płatności wobec różnych wierzycieli. To, ilu dłużników ma firma zagrożona karą, nie ma już znaczenia. Prezes UOKiK może odstąpić od wymierzenia jej jedynie w przypadku zaistnienia tzw. siły wyższej. Ale, co istotne, jeśli pojawią się stosowne okoliczności, karę można również zaostrzyć. Przedsiębiorcy nią obciążeni mogą wystąpić o rozłożenie płatności na raty. Maksymalnie 60 dni Kolejna istotna zmiana dotyczy ograniczenia terminów płatności. Jeśli dłużnikiem firmy z sektora MŚP jest duża firma, termin zapłaty nie może przekroczyć 60 dni. W innych relacjach dopuszcza się dłuższy okres, o ile nie jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela. Jeśli natomiast termin zapłaty przekracza 120 dni, wierzyciel może wypowiedzieć umowę lub od niej odstąpić. – Zmiany w ustawie to kij na twórców zatorów, ale jest i marchewka – uważa Jakub Gwiazdowski. – Mowa o możliwości skierowania do podmiotu podejrzanego o tworzenie zatorów płatniczych tzw. wystąpienia miękkiego. Otrzymanie go sygnalizuje, że UOKiK wyraża wątpliwości co do prawidłowości praktyk płatniczych prowadzonych przez przedsiębiorcę. Można je zignorować lub rozwiać, odpowiadając na pismo. Ustawa nie przewiduje żadnych sankcji w razie braku formalnej reakcji na wystąpienie miękkie. Reakcją przedsiębiorcy może jednak być dobrowolna poprawa jego praktyk płatniczych i właśnie temu celowi w dużej mierze służy to narzędzie. Otrzymanie wystąpienia miękkiego nie wywołuje skutków prawnych, ale stawia firmę na celowniku urzędu, który od tej pory może baczniej przygląda się jej dalszym działaniom. Jeśli po czasie nie nastąpi poprawa, UOKiK może wszcząć oficjalne postępowanie na gruncie przeciwdziałania zatorom płatniczym. Przedsiębiorcy przeciwko cesji Zmiany w prawie służą przedsiębiorcom, ale wielu z nich nadal uważa je za niewystarczające. Domagają się m.in. całkowitego zakazu cesji, niezależnie od rodzaju płatnika, bo nieterminowe płatności to problem powszechny i niezależny od wielkości firmy. Dużym wsparciem dla firm doświadczających zatorów płatniczych jest też faktoring, czyli usługa finansowania faktur. W jej ramach przedsiębiorca może odzyskać pieniądze z faktury nawet w dniu jej wystawienia. Pieniądze wypłaca mu faktor, który od tej chwili przejmuje prawo do faktury i staje się nowym wierzycielem dłużnika. W praktyce faktoring polega na przekazaniu prawa do wierzytelności z jednego podmiotu na drugi pod warunkiem, że dłużnik wyrazi na to zgodę. Zapisy dotyczące cesji również znalazły się w ustawie antyzatorowej. – Nowelizacja zakłada, że duża firma nie będzie mogła zastosować zakazu cesji wierzytelności wobec kontrahenta z sektora MŚP, o ile dłużnik nie będzie podmiotem publicznym – przekonuje Kamil Nowak. – To duża zmiana dla zdecydowanej większości przedsiębiorców, którzy przez zakaz cesji nie mogli sprzedawać wierzytelności lub korzystać z faktoringu. Ustawa antyzatorowa w nowej odsłonie jest krokiem w dobrym kierunku, ale działania przeciwdziałające zatorom na własną rękę może podjąć każdy przedsiębiorca. Prawdopodobieństwo zatoru rośnie wraz z wydłużaniem terminu płatności, więc warto go negocjować, uwzględniając potrzeby firmy. Z kolei przed przyjęciem zlecenia od nowego kontrahenta dobrze jest sprawdzić, czy nie figuruje jako dłużnik w bazach lub na giełdach wierzytelności. l Zatory płatnicze niezgodne z prawem PRAWO | Rozwiązania zmierzające do eliminacji „nadużywania swobody zawierania umów na niekorzyść wierzyciela” Ustawa antyzatorowa w nowej odsłonie jest krokiem w dobrym kierunku, ale działania przeciwdziałające zatorom na własną rękę może podjąć każdy przedsiębiorca. Jerzy Piątkowski – Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych ukróciła bezkarność największych dłużników i skuteczniej zabezpiecza interesy sektora MŚP – uważa Jakub Gwiazdowski. fot. GutPR R E K L AMA – Nowelizacje były odpowiedzią na zarzuty mówiące, że ustawa, choć przyniosła zmianę, w pierwotnym kształcie pozostawała nieskuteczna w stosunku do wielu dłużników – komentuje Kamil Nowak, Head of Sales w Transcash.eu. – Jej zapisy tworzyły błędne koło, zakazując nakładania kar za tworzenie zatorów firmom, które równocześnie ich doświadczały. Po nowelizacji zapisy są jasne: z karą musi liczyć się każda firma, która w okresie trzech kolejnych miesięcy nie uregulowała w terminie faktur na kwotę co najmniej 2 mln zł. Chodzi zarówno o należności nieopłacone
RkJQdWJsaXNoZXIy NzIxMjcz